ΑΛΕΞΑΝΔΡoΣ ΙΒΑΝΙΔΗΣ
Συγγραφέας
Η επιθυμία πολλών ανθρώπων, αν θέλετε είναι πλέον της μόδας, είναι να γίνει συγγραφέας. Αν, λοιπόν, ο σκοπός σου είναι να γίνεις συγγραφέας και να γράψεις πολλά βιβλία, τότε η συμβουλή μου είναι να παρακολουθήσεις ένα ή και περισσότερα σεμινάρια δημιουργικής γραφής που προσφέρουν συγγραφείς μέχρι και διάφορες κρατικές ή ιδιωτικές σχολές. Ωστόσο, παρακάτω δίνω μερικές συμβουλές συγγραφής που μπορεί να σου φανούν χρήσιμες. Απευθύνομαι όμως κυρίως, σε όλες αυτές και σε όλους αυτούς που θέλουν να γράψουν ένα και μόνο βιβλίο. Κατά προτίμηση μια αυτοβιογραφία.
1.
Για να γίνεις συγγραφέας δεν αρκεί μόνο να διαβάζεις. Πρέπει και να γράφεις. Και δε φτάνει μόνο να το σκέφτεσαι, αλλά πρέπει να το κάνεις.
Θα ξεκινήσω λοιπόν από αυτό. Λέμε στους κύκλους συγγραφής ότι το δύσκολο δεν είναι να γράψεις αλλά να κάτσεις να γράψεις. Να στρωθείς κάτω και να κάνεις λέξεις τις εικόνες που έχεις στο μυαλό σου.
.Λέξεις λοιπόν. Το εργαλείο κάθε συγγραφέα. Γράφω κοινότυπα πράγματα αλλά ίσως έτσι, βοηθήσω όλους όσοι επιθυμούν να γράψουν έστω κι ένα βιβλίο.
Γιατί είναι διαφορετικό να θέλω να γίνω συγγραφέας από το να γράψω ένα και μόνο βιβλίο. Κατ’ αρχάς, γίνεται; Η απάντησή μου είναι, ναι. Μπορώ να γίνω ένας μεγάλος συγγραφέας τύπου Φραντς Κάφκα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα, όχι. Μη ζείτε με αυτήν την ψευδαίσθηση.
Και επειδή ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει κάποια πράγματα, κάνοντας συγκρίσεις θα σας πάω στο ποδόσφαιρο.
Όλοι μας μπορούμε να κλωτσήσουμε μια μπάλα. Αρκετοί από εμάς πηγαίνουν σε ομάδες και δουλεύουν το ποδόσφαιρο συστηματικά. Κάποιοι, αρκετοί από εμάς πάλι, ασχολούνται επαγγελματικά με αυτό και κάποιοι ζουν από αυτό. Υπάρχουν όμως και μερικοί που ξεχωρίζουν, παίρνουν μεταγραφές σε μεγάλες ομάδες και κάποιοι άλλοι ξεχωρίζουν τόσο που γίνονται Ronaldo και Messi. Ελάχιστοι, μετρημένοι στα δάχτυλα.
Τώρα σκεφτείτε στη θέση του ποδοσφαίρου τη συγγραφή. Όπως όλοι μπορούμε να κλωτσήσουμε μια μπάλα έτσι ακριβώς μπορούμε και να γράψουμε. Και όπως κάποιοι άλλοι ασχολούνται συστηματικά με το ποδόσφαιρο έτσι και αυτοί που θέλουν ν΄ ασχοληθούν με τη συγγραφή μπορούν να παρακολουθήσουν ένα από τα εκατοντάδες σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Για να γίνει όμως κάποιος Ronaldo, δηλαδή Φραντς Κάφκα, θα πρέπει να συνυπάρξουν κι άλλα πράγματα. Και σίγουρα απαιτείται πολλή δουλειά. Και ο Ronaldo προπονείται και μάλιστα σκληρά.
Τώρα, αυτοί που θέλουν να γίνουν συγγραφείς θα πρέπει να παρακολουθήσουν σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Το έκανα και ‘γω. Θα σας δώσουν ασκήσεις θα σας συμβουλέψουν και θα σας διορθώσουν. Εν’ τέλει θα σας δώσουν όλα αυτά τα εφόδια που θα χρειαστείτε για να γίνεται συγγραφείς. Εγώ απευθύνομαι σε όλους αυτούς που θέλουν να γράψουν ένα και μοναδικό βιβλίο. Κατά βάση, την ιστορία της ζωής τους. Πολλοί μ’ έχουν ρωτήσει και άλλοι τόσοι μου το έχουν πει. «Θέλω να γράψω την ιστορία της ζωής μου. Έχω περάσει πολλά. Είναι πολύ ενδιαφέρον αλλά πώς».
Κατ' αρχάς, ενδιαφέρον είναι μόνο για σας. Πιστέψτε με, δεν θα ενδιαφερθεί κανείς άλλος. Μη ζείτε πάλι με αυτήν την ψευδαίσθηση. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν μπορείτε να γράψετε. Μπορείτε να γράψετε ό,τι θέλετε αλλά αυτό θα το πω ως συμβουλή και σε όλους όσοι σκέφτονται να γίνουν επαγγελματίες συγγραφείς. Δε γράφεις για σένα αλλά για τους άλλους. Δεν είσαι ο Μακρυγιάννης για να διαβάσει κάποιος τη βιογραφία σου. Ναι! Για σένα είναι σημαντική, αλλά μόνο για σένα. Και αυτό να το έχετε πάντα στο μυαλό σας.
Για να γίνεις συγγραφέας δεν αρκεί μόνο να διαβάζεις. Πρέπει και να γράφεις. Και δε φτάνει μόνο να το σκέφτεσαι, αλλά πρέπει να το κάνεις.
Θα ξεκινήσω λοιπόν από αυτό. Λέμε στους κύκλους συγγραφής ότι το δύσκολο δεν είναι να γράψεις αλλά να κάτσεις να γράψεις. Να στρωθείς κάτω και να κάνεις λέξεις τις εικόνες που έχεις στο μυαλό σου.
.Λέξεις λοιπόν. Το εργαλείο κάθε συγγραφέα. Γράφω κοινότυπα πράγματα αλλά ίσως έτσι, βοηθήσω όλους όσοι επιθυμούν να γράψουν έστω κι ένα βιβλίο.
Γιατί είναι διαφορετικό να θέλω να γίνω συγγραφέας από το να γράψω ένα και μόνο βιβλίο. Κατ’ αρχάς, γίνεται; Η απάντησή μου είναι, ναι. Μπορώ να γίνω ένας μεγάλος συγγραφέας τύπου Φραντς Κάφκα; Η απάντηση είναι ξεκάθαρα, όχι. Μη ζείτε με αυτήν την ψευδαίσθηση.
Και επειδή ο άνθρωπος μπορεί να καταλάβει κάποια πράγματα, κάνοντας συγκρίσεις θα σας πάω στο ποδόσφαιρο.
Όλοι μας μπορούμε να κλωτσήσουμε μια μπάλα. Αρκετοί από εμάς πηγαίνουν σε ομάδες και δουλεύουν το ποδόσφαιρο συστηματικά. Κάποιοι, αρκετοί από εμάς πάλι, ασχολούνται επαγγελματικά με αυτό και κάποιοι ζουν από αυτό. Υπάρχουν όμως και μερικοί που ξεχωρίζουν, παίρνουν μεταγραφές σε μεγάλες ομάδες και κάποιοι άλλοι ξεχωρίζουν τόσο που γίνονται Ronaldo και Messi. Ελάχιστοι, μετρημένοι στα δάχτυλα.
Τώρα σκεφτείτε στη θέση του ποδοσφαίρου τη συγγραφή. Όπως όλοι μπορούμε να κλωτσήσουμε μια μπάλα έτσι ακριβώς μπορούμε και να γράψουμε. Και όπως κάποιοι άλλοι ασχολούνται συστηματικά με το ποδόσφαιρο έτσι και αυτοί που θέλουν ν΄ ασχοληθούν με τη συγγραφή μπορούν να παρακολουθήσουν ένα από τα εκατοντάδες σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Για να γίνει όμως κάποιος Ronaldo, δηλαδή Φραντς Κάφκα, θα πρέπει να συνυπάρξουν κι άλλα πράγματα. Και σίγουρα απαιτείται πολλή δουλειά. Και ο Ronaldo προπονείται και μάλιστα σκληρά.
Τώρα, αυτοί που θέλουν να γίνουν συγγραφείς θα πρέπει να παρακολουθήσουν σεμινάρια δημιουργικής γραφής. Το έκανα και ‘γω. Θα σας δώσουν ασκήσεις θα σας συμβουλέψουν και θα σας διορθώσουν. Εν’ τέλει θα σας δώσουν όλα αυτά τα εφόδια που θα χρειαστείτε για να γίνεται συγγραφείς. Εγώ απευθύνομαι σε όλους αυτούς που θέλουν να γράψουν ένα και μοναδικό βιβλίο. Κατά βάση, την ιστορία της ζωής τους. Πολλοί μ’ έχουν ρωτήσει και άλλοι τόσοι μου το έχουν πει. «Θέλω να γράψω την ιστορία της ζωής μου. Έχω περάσει πολλά. Είναι πολύ ενδιαφέρον αλλά πώς».
Κατ' αρχάς, ενδιαφέρον είναι μόνο για σας. Πιστέψτε με, δεν θα ενδιαφερθεί κανείς άλλος. Μη ζείτε πάλι με αυτήν την ψευδαίσθηση. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν μπορείτε να γράψετε. Μπορείτε να γράψετε ό,τι θέλετε αλλά αυτό θα το πω ως συμβουλή και σε όλους όσοι σκέφτονται να γίνουν επαγγελματίες συγγραφείς. Δε γράφεις για σένα αλλά για τους άλλους. Δεν είσαι ο Μακρυγιάννης για να διαβάσει κάποιος τη βιογραφία σου. Ναι! Για σένα είναι σημαντική, αλλά μόνο για σένα. Και αυτό να το έχετε πάντα στο μυαλό σας.
Τώρα θα μπορούσατε να κατεβάσετε δωρεάν το βιβλίο (PowerPoint)
στο οποίο δίνω κάποιες συμβουλές για να γράψεις άνετα το δικό σου βιβλίο. Αμέσως, πιστεύω πως πολλοί θ’ αναρωτηθούν γιατί δωρεάν. Πού κρύβεται η παγίδα; Δεν υπάρχει καμία παγίδα και είναι δωρεάν γιατί δεν είναι μαθήματα δημιουργικής γραφής. Δε θα δώσω εργασίες και δε θα διαβάσω απαντήσεις σχολιάζοντας τα γραπτά. Για να το κάνεις αυτό θα πρέπει να είσαι δάσκαλος, παιδαγωγός και να μπορείς να μεταλαμπαδεύσεις τις γνώσεις σου. Και αυτό ή το έχεις ή όχι. Και, εγώ δεν το έχω. Θα είναι λοιπόν κοροϊδία να ζητήσω χρήματα.
2.
Έγραψα στο προηγούμενο κείμενο ότι οι λέξεις είναι τα εργαλεία κάθε συγγραφέα. Οι σωστές λέξεις με τη σωστή τους χρήση μπορούν ν’ απογειώσουν ένα βιβλίο στα ουράνια, αλλά ισχύει φυσικά και το αντίθετο. Η λάθος χρήση τους μπορεί να το χαντακώσει στο πιο βαθύ πηγάδι. Γι’ αυτό επιμένω ότι πρέπει να γράφουμε απλά. Με λεξούλες και μικρές προτάσεις και παραγράφους. Η κάθε λέξη, ωστόσο, είναι η βάση που θα κάνει ένα βιβλίο να ξεχωρίζει. Για να σας δείξω, λοιπόν, τη δύναμη των λέξεων θα σας δώσω ένα παράδειγμα.
Ας χρησιμοποιήσουμε τη λέξη θάλασσα. Αυτομάτως, οι αναγνώστες θα σχηματίσουν εικόνες στο μυαλό τους με θάλασσες, παραλίες, νησιά και ό,τι άλλο μπορεί να σχετίζεται με τη λέξη αυτή. Ακόμα κι αν οι αναγνώστες έχουν παραθερίσει την ίδια περίοδο, στην ίδια παραλία και κατ’ επέκταση στην ίδια θάλασσα. Όλοι θα έχουν βιώσει αυτή την εμπειρία πολύ διαφορετικά, με αλλιώτικα συναισθήματα και εικόνες. Και αυτά θ’ ανακαλέσει αυτομάτως ο οργανισμός του κάθε αναγνώστη.
Αν τώρα θέλουμε να κατευθύνουμε το μυαλό κάθε αναγνώστη θα του γράψουμε, η θάλασσα της Μυκόνου. Ακόμα και αυτοί που δεν έχουν επισκεφτεί το νησί θα ταξιδέψουν νοητικά σε φωτογραφίες, ταινίες και ντοκιμαντέρ.
Μετά χτίζεις την ιστορία σου όπως θέλεις. Μπορείς ας πούμε να γράψεις πως η θάλασσα της Μυκόνου ξέβρασε ένα πτώμα. Ή ότι σ’ αυτή τη θάλασσα γνωρίστηκαν δυο νέοι που οδηγήθηκαν τελικά σε μια πολύ δυνατή ή προβληματική σχέση. Μπορείτε να χτίσετε μια ιστορία όπως τη φαντάζεστε εσείς. Αστυνομική, μυστηρίου ή και ερωτική. Οι λέξεις θα σας βοηθήσουν να χτίσετε αυτή την ιστορία. Εσείς θα κατευθύνετε τους αναγνώστες εκεί που θέλετε να πάνε ή θα τους αφήσετε να χτίσουν έναν κόσμο όπως του βολεύει αυτούς. Οι λέξεις έχουν τη δική τους δύναμη. Σε βοηθούν να χτίσεις και να γκρεμίσεις κόσμους κατά το δοκούν. Να στήσεις ιστορίες και να παρουσιάσεις τις δικές σου εικόνες. Στην επόμενη συνάντησή μας θα γράψω κι άλλα.
Έγραψα στο προηγούμενο κείμενο ότι οι λέξεις είναι τα εργαλεία κάθε συγγραφέα. Οι σωστές λέξεις με τη σωστή τους χρήση μπορούν ν’ απογειώσουν ένα βιβλίο στα ουράνια, αλλά ισχύει φυσικά και το αντίθετο. Η λάθος χρήση τους μπορεί να το χαντακώσει στο πιο βαθύ πηγάδι. Γι’ αυτό επιμένω ότι πρέπει να γράφουμε απλά. Με λεξούλες και μικρές προτάσεις και παραγράφους. Η κάθε λέξη, ωστόσο, είναι η βάση που θα κάνει ένα βιβλίο να ξεχωρίζει. Για να σας δείξω, λοιπόν, τη δύναμη των λέξεων θα σας δώσω ένα παράδειγμα.
Ας χρησιμοποιήσουμε τη λέξη θάλασσα. Αυτομάτως, οι αναγνώστες θα σχηματίσουν εικόνες στο μυαλό τους με θάλασσες, παραλίες, νησιά και ό,τι άλλο μπορεί να σχετίζεται με τη λέξη αυτή. Ακόμα κι αν οι αναγνώστες έχουν παραθερίσει την ίδια περίοδο, στην ίδια παραλία και κατ’ επέκταση στην ίδια θάλασσα. Όλοι θα έχουν βιώσει αυτή την εμπειρία πολύ διαφορετικά, με αλλιώτικα συναισθήματα και εικόνες. Και αυτά θ’ ανακαλέσει αυτομάτως ο οργανισμός του κάθε αναγνώστη.
Αν τώρα θέλουμε να κατευθύνουμε το μυαλό κάθε αναγνώστη θα του γράψουμε, η θάλασσα της Μυκόνου. Ακόμα και αυτοί που δεν έχουν επισκεφτεί το νησί θα ταξιδέψουν νοητικά σε φωτογραφίες, ταινίες και ντοκιμαντέρ.
Μετά χτίζεις την ιστορία σου όπως θέλεις. Μπορείς ας πούμε να γράψεις πως η θάλασσα της Μυκόνου ξέβρασε ένα πτώμα. Ή ότι σ’ αυτή τη θάλασσα γνωρίστηκαν δυο νέοι που οδηγήθηκαν τελικά σε μια πολύ δυνατή ή προβληματική σχέση. Μπορείτε να χτίσετε μια ιστορία όπως τη φαντάζεστε εσείς. Αστυνομική, μυστηρίου ή και ερωτική. Οι λέξεις θα σας βοηθήσουν να χτίσετε αυτή την ιστορία. Εσείς θα κατευθύνετε τους αναγνώστες εκεί που θέλετε να πάνε ή θα τους αφήσετε να χτίσουν έναν κόσμο όπως του βολεύει αυτούς. Οι λέξεις έχουν τη δική τους δύναμη. Σε βοηθούν να χτίσεις και να γκρεμίσεις κόσμους κατά το δοκούν. Να στήσεις ιστορίες και να παρουσιάσεις τις δικές σου εικόνες. Στην επόμενη συνάντησή μας θα γράψω κι άλλα.
3.
Οι λέξεις, λοιπόν, είναι το εργαλείο με το οποίο θα ετοιμάσουμε αρχικά τις προτάσεις μετά τις παραγράφους και τελικά θα χτίσουμε όλη την ιστορία μας. Επομένως, είναι σημαντικό να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις με τις οποίες θα στολίσουμε το έργο μας. Μπορούμε να δουλέψουμε με άλλα βιβλία και κυρίως να δουλέψουμε μ’ ερωτήσεις, δηλαδή, κάνοντας ασκήσεις. Για παράδειγμα. Παίρνουμε μία λέξη. Ας πούμε σπίτι. Αυτομάτως έρχονται στο μυαλό μας διάφορες λέξεις που σχετίζονται με αυτό. Ας πούμε έπιπλα αλλά και διάφορες καταστάσεις. Μετά με αυτές τις λέξεις κάνετε διάφορες ερωτήσεις, όπως, τι θα γινόταν αν το σπίτι ήταν άδειο. Αν είχε ένα δωμάτιο ή αν είχε μόνο υπόγειο. Το ίδιο ακριβώς κάνετε και με τις άλλες λέξεις. Κάτι άλλο πολύ χρήσιμο είναι να ηχογραφήσετε τις συζητήσεις σας με τους δικούς σας ανθρώπους. Καλά θα ήταν να μην τους το πείτε και φυσικά να μην τις δημοσιεύσετε ποτέ. Αυτή την ηχογράφηση θα την χρησιμοποιήσετε μόνο για να δείτε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τον λόγο. Προσοχή. Τον προφορικό λόγο. Από κει μέσα όμως θ’ αντλήσετε όλα αυτά τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον γραπτό λόγο. Εκεί θ’ ακούσετε λεξούλες και μικρές προτάσεις. Τώρα το εύλογο ερώτημα είναι, πώς μπορούν όλα αυτά να χρησιμοποιηθούν στη συγγραφής μιας αυτοβιογραφίας. Μα, αν η ζωή σας σας έφερε στη Γερμανία, τότε είναι πολύ σημαντικό γεγονός η εύρεση της κατοικίας αλλά και τις εργασίας. Αναλογιστείτε πρώτα τι θέλετε να γράψετε και μετά δουλέψτε το πώς θα το κάνετε. Και μην ξεχνάτε. Είμαι εδώ για σας. Ρωτήστε με και θα σας απαντήσω.
Οι λέξεις, λοιπόν, είναι το εργαλείο με το οποίο θα ετοιμάσουμε αρχικά τις προτάσεις μετά τις παραγράφους και τελικά θα χτίσουμε όλη την ιστορία μας. Επομένως, είναι σημαντικό να βρούμε τις κατάλληλες λέξεις με τις οποίες θα στολίσουμε το έργο μας. Μπορούμε να δουλέψουμε με άλλα βιβλία και κυρίως να δουλέψουμε μ’ ερωτήσεις, δηλαδή, κάνοντας ασκήσεις. Για παράδειγμα. Παίρνουμε μία λέξη. Ας πούμε σπίτι. Αυτομάτως έρχονται στο μυαλό μας διάφορες λέξεις που σχετίζονται με αυτό. Ας πούμε έπιπλα αλλά και διάφορες καταστάσεις. Μετά με αυτές τις λέξεις κάνετε διάφορες ερωτήσεις, όπως, τι θα γινόταν αν το σπίτι ήταν άδειο. Αν είχε ένα δωμάτιο ή αν είχε μόνο υπόγειο. Το ίδιο ακριβώς κάνετε και με τις άλλες λέξεις. Κάτι άλλο πολύ χρήσιμο είναι να ηχογραφήσετε τις συζητήσεις σας με τους δικούς σας ανθρώπους. Καλά θα ήταν να μην τους το πείτε και φυσικά να μην τις δημοσιεύσετε ποτέ. Αυτή την ηχογράφηση θα την χρησιμοποιήσετε μόνο για να δείτε τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούμε τον λόγο. Προσοχή. Τον προφορικό λόγο. Από κει μέσα όμως θ’ αντλήσετε όλα αυτά τα στοιχεία που μπορούν να χρησιμοποιηθούν στον γραπτό λόγο. Εκεί θ’ ακούσετε λεξούλες και μικρές προτάσεις. Τώρα το εύλογο ερώτημα είναι, πώς μπορούν όλα αυτά να χρησιμοποιηθούν στη συγγραφής μιας αυτοβιογραφίας. Μα, αν η ζωή σας σας έφερε στη Γερμανία, τότε είναι πολύ σημαντικό γεγονός η εύρεση της κατοικίας αλλά και τις εργασίας. Αναλογιστείτε πρώτα τι θέλετε να γράψετε και μετά δουλέψτε το πώς θα το κάνετε. Και μην ξεχνάτε. Είμαι εδώ για σας. Ρωτήστε με και θα σας απαντήσω.
4.
Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται για ένα καλό βιβλίο – πιστέψτε με είναι βασικό – είναι πώς φτιάχνω έναν καλό ήρωα. Καλός ήρωας. Χμ. Άραγε τι σημαίνει καλός ήρωας; Χαρακτήρας; Έχει μόνο θετικά στοιχεία ή μήπως έχει και αρνητικά; Κι αν, ναι, πόσο το ένα έναντι του άλλου; Την απάντηση τη δίνει η ίδια η φύση. Όπως πάντα δηλαδή. Το σύμβολο της σοφίας είναι η κουκουβάγια. Και έναν ηλίθιο τον λέμε και μπούφο. Σοφία και ηλιθιότητα. Κουκουβάγια και μπούφος. Δυο πτηνά που μοιάζουν τόσο πολύ σαν δυο σταγόνες νερό. Μπορεί πολύ εύκολα να περάσεις την κουκουβάγια για μπούφο αλλά και το αντίθετο. Τη σοφία για ηλιθιότητα και το ανάποδο. Αυτό από μόνο του απαντάει στο ερώτημα; Σίγουρα, όχι. Μας δίνει όμως να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να φτιάξουμε έναν ήρωα που να είναι απόλυτα καλός αλλά ούτε απόλυτα κακός. Πάμε και στην κοινωνία τώρα. Δεν υπάρχουν μόνο φωτεινοί άνθρωποι αλλά ούτε μόνο σκοτεινοί. Ίσως μόνο ελάχιστοι. Στην πλειονότητά τους, όμως, όλοι οι άνθρωποι έχουν και τη φωτεινή και τη σκοτεινή τους πλευρά. Όλοι μας έχουμε τις μαύρες μας. Κάτι σκοτεινό και περίεργο μέσα μας. Έτσι και ο μεγαλύτερος μαφιόζος μπορεί να είναι ένας υποδειγματικός πατέρας. Πάμε τώρα και στην αυτοβιογραφία. Σίγουρα η εικόνα που έχουμε όλοι για τον εαυτό μας είναι η καλύτερη. Νάρκισσοι; Όχι τόσο ακραία αλλά οπωσδήποτε δεν δίνουμε σημασία στ’ αρνητικά στοιχεία μας. Στη σκοτεινή πλευρά μας. Και δεν είναι εύκολο να το παρουσιάσετε. Όσο γενναιόδωροι και να είστε. Αν όμως καταφέρετε κάτι έστω και στο ελάχιστο, τότε θα έχετε κάνει ένα μεγάλο βήμα για να γράψετε μια αξιόλογη αυτοβιογραφία. Προσοχή όμως. Να μην το παρακάνετε. Η υπερβολή που αφορά τον εαυτό σας είτε προς τη μία, είτε προς την άλλη κατεύθυνση, θα δημιουργήσει τ’ αντίθετα αποτελέσματα.
Το μεγάλο ερώτημα που τίθεται για ένα καλό βιβλίο – πιστέψτε με είναι βασικό – είναι πώς φτιάχνω έναν καλό ήρωα. Καλός ήρωας. Χμ. Άραγε τι σημαίνει καλός ήρωας; Χαρακτήρας; Έχει μόνο θετικά στοιχεία ή μήπως έχει και αρνητικά; Κι αν, ναι, πόσο το ένα έναντι του άλλου; Την απάντηση τη δίνει η ίδια η φύση. Όπως πάντα δηλαδή. Το σύμβολο της σοφίας είναι η κουκουβάγια. Και έναν ηλίθιο τον λέμε και μπούφο. Σοφία και ηλιθιότητα. Κουκουβάγια και μπούφος. Δυο πτηνά που μοιάζουν τόσο πολύ σαν δυο σταγόνες νερό. Μπορεί πολύ εύκολα να περάσεις την κουκουβάγια για μπούφο αλλά και το αντίθετο. Τη σοφία για ηλιθιότητα και το ανάποδο. Αυτό από μόνο του απαντάει στο ερώτημα; Σίγουρα, όχι. Μας δίνει όμως να καταλάβουμε ότι δεν μπορεί να φτιάξουμε έναν ήρωα που να είναι απόλυτα καλός αλλά ούτε απόλυτα κακός. Πάμε και στην κοινωνία τώρα. Δεν υπάρχουν μόνο φωτεινοί άνθρωποι αλλά ούτε μόνο σκοτεινοί. Ίσως μόνο ελάχιστοι. Στην πλειονότητά τους, όμως, όλοι οι άνθρωποι έχουν και τη φωτεινή και τη σκοτεινή τους πλευρά. Όλοι μας έχουμε τις μαύρες μας. Κάτι σκοτεινό και περίεργο μέσα μας. Έτσι και ο μεγαλύτερος μαφιόζος μπορεί να είναι ένας υποδειγματικός πατέρας. Πάμε τώρα και στην αυτοβιογραφία. Σίγουρα η εικόνα που έχουμε όλοι για τον εαυτό μας είναι η καλύτερη. Νάρκισσοι; Όχι τόσο ακραία αλλά οπωσδήποτε δεν δίνουμε σημασία στ’ αρνητικά στοιχεία μας. Στη σκοτεινή πλευρά μας. Και δεν είναι εύκολο να το παρουσιάσετε. Όσο γενναιόδωροι και να είστε. Αν όμως καταφέρετε κάτι έστω και στο ελάχιστο, τότε θα έχετε κάνει ένα μεγάλο βήμα για να γράψετε μια αξιόλογη αυτοβιογραφία. Προσοχή όμως. Να μην το παρακάνετε. Η υπερβολή που αφορά τον εαυτό σας είτε προς τη μία, είτε προς την άλλη κατεύθυνση, θα δημιουργήσει τ’ αντίθετα αποτελέσματα.
5.
Οι λέξεις είναι εικόνες. Και οι εικόνες λέξεις. Μια μίξη που αν τη χρησιμοποιήσεις σωστά το αποτέλεσμα θα είναι ιδανικό. Αν τις βάλεις στη σωστή τάξη και σε μια σειρά, ώστε να γίνουν όλες τ’ απαραίτητα εφόδια για μια μικρή ή μεγάλη ιστορία, τότε έχεις βάλει τις σωστές βάσεις για να γίνεις συγγραφέας. Ο κόσμος που θα διαβάσει τα βιβλία σου θ’ αφεθεί στα δικά σου τα χέρια για να ταξιδέψει στους δικούς σου κόσμους. Διαβάζεται ως κάτι εύκολο αλλά η αλήθεια είναι ότι είναι κάτι πολύ δύσκολο και αρκετά απαιτητικό. Χρειάζεται πολύ προσπάθεια και πάρα πολλή δουλειά. Θα χρησιμοποιήσω ένα παράδειγμα που έχω ήδη χρησιμοποιήσει. Τη λέξη θάλασσα. Μια αόριστη λέξη. Μια αόριστη αλλά πολύ δυνατή λέξη. Φτάνει αυτή για να γεμίσει εικόνες το μυαλό κάθε αναγνώστη. Όταν όμως θέλεις να τον οδηγήσεις σε κάποια συγκεκριμένη θάλασσα θα πρέπει να το κάνεις αβίαστα. Άλλη η θάλασσα του Αιγαίου και άλλη του Ιονίου. Πού έγκειται αυτή η διαφορά; Στα διάφορα τοπία. Στους ανθρώπους, στα ήθη και τα έθιμα. Τα ίδια διαφορετικά τοπία και αλλιώτικους ανθρώπους συναντάμε και, όταν γράφουμε για τη θάλασσα διαφορετικών χωρών ή ακόμα και θαλασσών. Για ωκεανούς και συνήθειες που υπάρχουν μόνο στα παραμύθια. Έτσι μπορείς να χτίσεις μια πολύ όμορφη ιστορία. Και είναι στο χέρι σου ν’ αγαπηθεί από τον πολύ κόσμο!
Λέξεις λοιπόν. Θα το λέω και θα το γράφω πάντα. Θα με ρωτήσετε πολύ σωστά, φτάνει μόνο αυτό. Ναι φτάνει, όσο περίεργο και να σας φαίνεται. Γιατί; Πάμε να δούμε πώς λειτουργεί όλο αυτό. Θα παίρνετε τυχαία μια λέξη. Ας πούμε σπίτι. Αμέσως ξεπετάγονται αυτομάτως τουλάχιστον άλλες δέκα. Μόνο τα έπιπλα σίγουρα πέρασαν τις δέκα. Και παίξτε με τις λέξεις. Αλλάξτε τα χρώματα, τις εικόνες. Βάλτε συναισθήματα, ανθρώπους αλλάξτε το σπίτι. Βάλτε το αλλού. Αλλάξτε τους γείτονες. Αλλάξτε τα πάντα. Κάντε ερωτήσεις. Πώς λειτουργούν και βοηθούν οι ερωτήσεις θα το δούμε την επόμενη φορά. Τώρα κρατήστε μόνο αυτό. Δουλέψτε με τις λέξεις. Το κάνουν οι συγγραφείς; Είναι το εργαλείο κάθε συγγραφέα. Κάτι κάνουν επομένως. Ο καθένας βέβαια με τον τρόπο του. Ο σκοπός δεν είναι λοιπόν ν’ αντιγράψεις τον τρόπο ενός άλλου συγγραφέα αλλά να βρεις τον δικό σου. Ναι, θέλει χρόνο και πολλή δουλειά.
6.
Ερχόμαστε τώρα σ’ ένα ακόμα πολύ δυνατό εργαλείο ενός συγγραφέα. Τη χρήση των ερωτήσεων. Και θα ξεκινήσουμε με την πιο βασική που πραγματικά μας λύνει τα χέρια. Βοηθάει να ξεμπλοκάρουμε. Ποια είναι αυτή; ‘Τι θα γινόταν αν;’ Τι θα γινόταν αν το σπίτι μας ήταν εντελώς άδειο; Είχε φαντάσματα; Είχε έναν περίεργο γείτονα ή και δολοφόνο; Θα με ρωτήσετε πολύ σωστά ‘μπορούμε αυτή την ερώτηση να τη χρησιμοποιήσουμε σε μια αυτοβιογραφία;’. Φυσικά. Αν η ζωή σας σας έφερε στη Γερμανία τότε τι θα γινόταν αν δεν παίρνατε αυτή την απόφαση; Αν μένατε στην Ελλάδα; Κι αν η ζωή σάς γύρισε πάλι πίσω, τι θα γινόταν αν συνεχίζατε να ζείτε εδώ; Παίξτε με τις λέξεις και τις ερωτήσεις και θα συναντήσετε πολύ σημαντικά πράγματα.
Ερχόμαστε τώρα σ’ ένα ακόμα πολύ δυνατό εργαλείο ενός συγγραφέα. Τη χρήση των ερωτήσεων. Και θα ξεκινήσουμε με την πιο βασική που πραγματικά μας λύνει τα χέρια. Βοηθάει να ξεμπλοκάρουμε. Ποια είναι αυτή; ‘Τι θα γινόταν αν;’ Τι θα γινόταν αν το σπίτι μας ήταν εντελώς άδειο; Είχε φαντάσματα; Είχε έναν περίεργο γείτονα ή και δολοφόνο; Θα με ρωτήσετε πολύ σωστά ‘μπορούμε αυτή την ερώτηση να τη χρησιμοποιήσουμε σε μια αυτοβιογραφία;’. Φυσικά. Αν η ζωή σας σας έφερε στη Γερμανία τότε τι θα γινόταν αν δεν παίρνατε αυτή την απόφαση; Αν μένατε στην Ελλάδα; Κι αν η ζωή σάς γύρισε πάλι πίσω, τι θα γινόταν αν συνεχίζατε να ζείτε εδώ; Παίξτε με τις λέξεις και τις ερωτήσεις και θα συναντήσετε πολύ σημαντικά πράγματα.
7.
Σκελετός! Ερχόμαστε πλέον στο μεγάλο ζητούμενο. Τι είναι ένας σκελετός και πώς φτιάχνουμε έναν σκελετό; Το ερώτημα που τίθεται αρχικά είναι το κατά πόσο χρήσιμος μπορεί να είναι ένας σκελετός. Και πάμε σε πιο εξειδικευμένες απορίες σχετικά με το πώς γράφουμε ένα καλό βιβλίο. Μπορούν οι ιδέες να μπουν σε καλούπια; Μπορούν οι ιστορίες που γράφουμε να τηρούν πολύ αυστηρούς κανόνες; Η απάντηση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Και ναι και όχι. Τι σημαίνει αυτό; Πρέπει οπωσδήποτε να ξέρουμε από πού ξεκινάμε και πού θα καταλήξουμε. Και η μέση της ιστορίας θα πρέπει οπωσδήποτε να ενώνει την αρχή με το τέλος. Το βασικό στοιχείο δόμησης της μέσης είναι ένα και μοναδικό. Η κλιμάκωση. Φανταστείτε ότι ανεβαίνετε μια σκάλα. Η αρχή είναι στο πρώτο σκαλοπάτι και το τέλος στο τελευταίο. Και όλα τα υπόλοιπα είναι η μέση. Η κλιμάκωση έχει να κάνει με αυτό που συμβαίνει όταν ανεβαίνουμε μια σκάλα. Λαχανιάζουμε και ανεβαίνουν οι σφυγμοί μας. Και πάμε στο επόμενο ώσπου φτάνουμε στο τέρμα. Στον επάνω όροφο. Έτσι ακριβώς πρέπει να γίνεται και σ’ ένα καλό βιβλίο μόνο που αντί για λαχάνιασμα και αυξημένη πίεση θα πρέπει να αυξάνεται η αγωνία και η μετάβαση από σκηνή σε σκηνή να γίνεται αβίαστα και με πολλή λογική. Ορισμένοι συγγραφείς τώρα, χρησιμοποιούν αυστηρά κάποιον σκελετό και κάποιοι άλλοι όχι. Η δική μου γνώμη είναι να κρατήσετε τα βασικά στοιχεία και ν’ αφήσετε τη γραφή σας ελεύθερη. Άλλωστε, ο σκοπός σας δεν είναι να γίνεται ένας μεγάλος και διακεκριμένος συγγραφέας. Γι’ αυτό που θέλετε να κάνετε αρκεί μόνο αυτό.
Σκελετός! Ερχόμαστε πλέον στο μεγάλο ζητούμενο. Τι είναι ένας σκελετός και πώς φτιάχνουμε έναν σκελετό; Το ερώτημα που τίθεται αρχικά είναι το κατά πόσο χρήσιμος μπορεί να είναι ένας σκελετός. Και πάμε σε πιο εξειδικευμένες απορίες σχετικά με το πώς γράφουμε ένα καλό βιβλίο. Μπορούν οι ιδέες να μπουν σε καλούπια; Μπορούν οι ιστορίες που γράφουμε να τηρούν πολύ αυστηρούς κανόνες; Η απάντηση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη. Και ναι και όχι. Τι σημαίνει αυτό; Πρέπει οπωσδήποτε να ξέρουμε από πού ξεκινάμε και πού θα καταλήξουμε. Και η μέση της ιστορίας θα πρέπει οπωσδήποτε να ενώνει την αρχή με το τέλος. Το βασικό στοιχείο δόμησης της μέσης είναι ένα και μοναδικό. Η κλιμάκωση. Φανταστείτε ότι ανεβαίνετε μια σκάλα. Η αρχή είναι στο πρώτο σκαλοπάτι και το τέλος στο τελευταίο. Και όλα τα υπόλοιπα είναι η μέση. Η κλιμάκωση έχει να κάνει με αυτό που συμβαίνει όταν ανεβαίνουμε μια σκάλα. Λαχανιάζουμε και ανεβαίνουν οι σφυγμοί μας. Και πάμε στο επόμενο ώσπου φτάνουμε στο τέρμα. Στον επάνω όροφο. Έτσι ακριβώς πρέπει να γίνεται και σ’ ένα καλό βιβλίο μόνο που αντί για λαχάνιασμα και αυξημένη πίεση θα πρέπει να αυξάνεται η αγωνία και η μετάβαση από σκηνή σε σκηνή να γίνεται αβίαστα και με πολλή λογική. Ορισμένοι συγγραφείς τώρα, χρησιμοποιούν αυστηρά κάποιον σκελετό και κάποιοι άλλοι όχι. Η δική μου γνώμη είναι να κρατήσετε τα βασικά στοιχεία και ν’ αφήσετε τη γραφή σας ελεύθερη. Άλλωστε, ο σκοπός σας δεν είναι να γίνεται ένας μεγάλος και διακεκριμένος συγγραφέας. Γι’ αυτό που θέλετε να κάνετε αρκεί μόνο αυτό.
8.
Ακόμα ένα βασικό δομικό στοιχείο ενός βιβλίου και ενός καλού βιβλίου είναι ο χαρακτήρας. Ο ήρωάς μας. Υπάρχουν όμως και οι υποδεέστεροι ήρωες αλλά και οι ανταγωνιστές. Όλοι, και αυτό κρατήστε το, πρέπει να έχουν θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία. Όπως άλλωστε και κάθε άνθρωπος. Έτσι γίνονται ρεαλιστικοί και έτσι μπορεί ο κάθε αναγνώστης να ταυτιστεί μαζί τους. Ο κάθε άνθρωπος έτσι κι αλλιώς, έχει και θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία. Κάτι φωτεινό αλλά και κάτι άλλο σκοτεινό. Αν πρόκειται για καλό ήρωα τότε τα φωτεινά στοιχεία είναι περισσότερα και ισχύει το αντίστροφο για τον κακό ήρωα. Υπάρχουν όμως και τα δύο! Και όταν μιλάμε για μια αυτοβιογραφία, τότε ο ήρωάς σας είναι ο ίδιος σας ο εαυτός. Και αυτό είναι όντως δύσκολο. Για τον εαυτό μας βλέπουμε μόνο τα θετικά. Πρέπει όμως να δώσουμε έστω και κάτι αρνητικό. Οι υπερβολές, όμως, δεν είναι ό,τι καλύτερο ούτε προς τη μία αλλά ούτε προς την άλλη μεριά. Και γι’ αυτό θέλει προσοχή γιατί ενδέχεται αυτό που θα γράψετε να υστερεί σε ρεαλισμό και για μια αυτοβιογραφία είναι ένα βασικό ζητούμενο. Οι λύσεις είναι όμως δύο. Πρώτα γράφω συνέχεια, και μετά πιστεύω σ’ αυτά που γράφω.
Ακόμα ένα βασικό δομικό στοιχείο ενός βιβλίου και ενός καλού βιβλίου είναι ο χαρακτήρας. Ο ήρωάς μας. Υπάρχουν όμως και οι υποδεέστεροι ήρωες αλλά και οι ανταγωνιστές. Όλοι, και αυτό κρατήστε το, πρέπει να έχουν θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία. Όπως άλλωστε και κάθε άνθρωπος. Έτσι γίνονται ρεαλιστικοί και έτσι μπορεί ο κάθε αναγνώστης να ταυτιστεί μαζί τους. Ο κάθε άνθρωπος έτσι κι αλλιώς, έχει και θετικά αλλά και αρνητικά στοιχεία. Κάτι φωτεινό αλλά και κάτι άλλο σκοτεινό. Αν πρόκειται για καλό ήρωα τότε τα φωτεινά στοιχεία είναι περισσότερα και ισχύει το αντίστροφο για τον κακό ήρωα. Υπάρχουν όμως και τα δύο! Και όταν μιλάμε για μια αυτοβιογραφία, τότε ο ήρωάς σας είναι ο ίδιος σας ο εαυτός. Και αυτό είναι όντως δύσκολο. Για τον εαυτό μας βλέπουμε μόνο τα θετικά. Πρέπει όμως να δώσουμε έστω και κάτι αρνητικό. Οι υπερβολές, όμως, δεν είναι ό,τι καλύτερο ούτε προς τη μία αλλά ούτε προς την άλλη μεριά. Και γι’ αυτό θέλει προσοχή γιατί ενδέχεται αυτό που θα γράψετε να υστερεί σε ρεαλισμό και για μια αυτοβιογραφία είναι ένα βασικό ζητούμενο. Οι λύσεις είναι όμως δύο. Πρώτα γράφω συνέχεια, και μετά πιστεύω σ’ αυτά που γράφω.
